Het doel van deze kaart is om transparantie te bieden over het PFAS-probleem. Dankzij alle gedeelde labresultaten is er inmiddels een aanzienlijke dataset beschikbaar. Deze stel ik (geanonimiseerd) beschikbaar aan onderzoekers, die net als ik het probleem beter willen begrijpen en die informatie willen delen. Uitkomsten daarvan zullen ook op deze pagina worden gedeeld.
Hoewel ik zelf geen data-analist of onderzoeker ben, wil ik op deze pagina toch mijn eigen bevindingen delen. Let op: er kunnen fouten in zitten.
Mijn verwachtingen over PFAS in kippen eieren
PFAS bindt sterk aan eiwitten, waardoor juist de concentratie in eieren hoog is wanneer een kip aan PFAS is blootgesteld. Deze blootstelling vindt vooral plaats via de grond en natuurlijk water (zoals grondwater en sloten). Daarnaast slaan (regen)wormen en insecten, die rijk aan eiwitten zijn, PFAS op. Wanneer kippen deze dieren eten, neemt de PFAS-opname verder toe. Hierdoor verspreidt PFAS zich sneller door het ecosysteem dan aanvankelijk gedacht. Omdat PFAS niet afbreekt, blijft het aanwezig in de natuur, ook nadat insecten sterven, wat de lange termijn impact vergroot.
Kraanwater of regenwater
Waar eerder met 96 meldingen voor PFHxS nog een significant verschil werd gevonden waarbij de concentratie van PFHxS in regenwater hoger lag dan in kraanwater, is dat inmiddels op de dataset met 463 metingen waarvan 378 kraan en 85 regen niet meer het geval. Ook voor de andere 3 PFAS soorten is geen significant verschil tussen kraanwater of regenwater als drinkbron.
Grondsoort
Gebaseerd op de GPS-coördinaten heb ik de grondsoort in de regio bepaald. De dataset bevat meldingen die corresponderen met 58 keer zandgrond, 48 keer kleigrond, 26 keer turfachtige klei en 18 keer turf. Alleen voor PFOS is er een significant verschil gevonden tussen klei en zand (t-statistic: 3.0775, p-waarde: 0.0027), waarbij de concentratie van PFOS lager is in zandgrond.
Seizoen effect
Gebaseerd op de datum van het testrapport (ongeveer twee weken na het verzamelen van de eieren) is er geen significant verschil per maand gevonden.
Correlatie van PFAS waarden
De correlaties tussen de verschillende PFAS-verbindingen zijn statistisch significant (gebaseerd op 535 meldingen). Alleen de correlatie tussen PFNA en PFHxS is niet significant.
Regenwormen
De correlatiecoëfficiënt tussen de PFAS-somclassificatie (boven/onder norm) en de regenwormconcentraties is ongeveer 0,184, wat een zwakke positieve correlatie aangeeft. De p-waarde is ongeveer 0,029, wat betekent dat de correlatie statistisch significant is op een niveau van p<0,05.
Dit suggereert dat er een zwakke, maar significante relatie is tussen de PFAS-somclassificatie en de regenwormconcentraties in de dataset.
De correlatiecoëfficiënt tussen de PFOS-waarden en de regenwormconcentraties is ongeveer 0,145, wat wijst op een zwakke positieve correlatie. De p-waarde is ongeveer 0,087, wat betekent dat de correlatie niet statistisch significant is op een conventioneel niveau (bijvoorbeeld p<0,05).
Effect buitenruimte per kip
Gemini 2.5 Pro AI: Uit analyse van 255 eiermonsters op PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS blijkt een duidelijke – zij het bescheiden – relatie tussen de hoeveelheid buitenruimte per kip en de gemeten PFAS-waarden:
- Meer m² buitenruimte per kip hangt samen met hogere PFAS-concentraties.
- Bij ≥ 10 m²/kip liggen de mediane waarden voor PFOS (+62%), PFOA (+55%), PFHxS (>0→0,03 µg/kg) en de totaalsom PFAS (+72%) statistisch significant hoger dan bij < 10 m²/kip.
- De correlatie is zwak-matig (ρ ≈ 0,20), wat betekent dat buitenruimte meespeelt maar niet de enige factor is.
- Waarschijnlijke verklaring: kippen met meer uitloop pikken meer grond- en stofdeeltjes op waarin PFAS uit de omgeving zijn opgehoopt.
- Beperkingen:
- Ongecontroleerde variabelen zoals lokale bodemhotspots, type voer en drinkwater kunnen ook invloed hebben.
- De relatie is gebaseerd op consumentmetingen; er is dus sprake van variatie in houderij en bemonstering.
Een tienvoud grotere buitenruimte per kip (+1 log-eenheid) geeft ± 25 % hogere ΣPFAS.
Leeftijd kip
Gemini AI 2.5 Pro: Oudere kippen (>2 jaar) vertonen systematisch hogere mediane concentraties voor PFOS, PFHxS en de totale PFAS-last ten opzichte van jongere kippen.Voor PFNA is geen significant leeftijdseffect gevonden. De scatterplot en boxplot illustreren een oplopende trend, al is de spreiding groot en zijn er enkele outliers.
Elke extra jaar levert ± 17 % hogere ΣPFAS.
Merk voer
Er is géén bewijs in de dataset dat één van de voermerken meer risico op PFAS-besmetting geeft.
Verschillende PFAS stoffen
Voor de EU normering kijken we naar specifiek 4 PFAS stoffen. Er worden echter meer PFAS stoffen gedetecteerd in het lab.
Zie ook de rekenmethode RIVM waar een weging wordt toegekend aan de verschillende stoffen.
Consistentie op locatie
Er begint nu data binnen te komen van mensen die hun eieren opnieuw hebben laten testen (heb je zelf een hertest gedaan, stuur me een email!). Wat opvalt: er is niet alleen grote variatie tussen locaties (zie kaart), maar ook tussen meetmomenten en zelfs tussen eieren uit dezelfde periode.
Dat betekent dat als je in 2024 (ver) boven de norm uitkwam, een nieuwe test ineens onder de norm kan duiken. En andersom…
Zelf heb ik in juni 2025 eieren naar drie verschillende labs gestuurd (uit de hand gelopen hobby). De 10 eieren die (heel) naar Normec zijn opgestuurd, overschreden de EU-norm voor PFHxS. Het eiermengsel dat naar Triskelion en Cotecna ging, zat juist boven de norm voor PFOS. De verschillen zijn niet te verklaren door de opgegeven meetonzekerheid. Als we ervan uitgaan dat de analyses kloppen, moeten de verschillen veroorzaakt worden door variatie in PFAS-gehaltes tussen individuele eieren. Met behulp van Gemini AI heb ik hier een verdiepend artikel over gegenereerd: kort samengevat is het heel goed mogelijk dat eieren op één locatie, zelfs binnen dezelfde periode, sterk van elkaar verschillen. Onderzoek dat hierover bekend is toont echter geen grote verschillen aan tussen eieren geraapt op dezelfde dag op dezelfde locatie. Dit zal verder onderzocht worden.
De verschillen in uitslag roept een belangrijke vraag op: zegt één test wel iets over jouw locatie, of is het vooral een momentopname? Het goede nieuws is dan dat een hoge uitslag bij een hertest ook ineens veel lager kan zijn. Het minder goede nieuws is dat het testen van hobby-eieren mogelijk weinig zegt over de veiligheid van het hele jaar door eten van je eigen eieren.
Ik hoop de komende tijd meer data te verzamelen om de informatie verder uit te breiden.
1713783460
(1749633412 / 1749740062 / 1750082828)
(eieren van de kippen van Dreas)
| PFAS | April 2024 | Juni 2025 | Juni 2025 | Juni 2025 |
|---|---|---|---|---|
| Lab | Normec | Normec | Triskelion | Cotecna |
| EU normering | Onder | Boven | Boven | Boven |
| PFOS | 0.42 | 0.60 | 1.17 | 1.42 |
| PFOA | <0.1 | 0.17 | 0.24 | 0.28 |
| PFNA | <0.1 | 0.14 | 0.19 | 0.26 |
| PFHxS | <0.1 | 0.94 | 0 | <0.05 |
| PFDA | <0.1 | 0.16 | 0.21 | – |
| PFDoA | 0.15 | <0.1 | 0.11 | – |
| PFTrDA | 0.14 | <0.1 | 0.11 | – |
| PFTeDA | 0.22 | 0.11 | – | – |
| PFUnDA | <0.1 | <0.1 | 0.1 | – |
1722430121
(1750775500 / 1745842750)
| PFAS | April 2024 | Augustus 2024 | April 2025 |
|---|---|---|---|
| Lab | Normec | Normec | Normec |
| EU normering | Boven | Boven | Boven |
| PFOS | 6.7 | 3.2 | 1.5 |
| PFOA | 0.36 | 0.11 | 0.15 |
| PFNA | 0.33 | 0.15 | <0.1 |
| PFDA | 0.81 | 0.32 | 0.15 |
| PFUnDA | 0.83 | 0.24 | <0.1 |
| PFDoA | 2.2 | 0.41 | 0.18 |
| PFTrDA | 1.7 | 0.24 | 0.11 |
| PFTeDA | 2.5 | 0.34 | 0.28 |
1750780544
(1739197046)
| PFAS | April 2024 | September 2024 |
|---|---|---|
| Lab | Normec | Wageningen |
| EU normering | Boven | Boven |
| PFOS | 1.8 | 2.3 |
| PFOA | 0.15 | 0.16 |
| PFNA | 0.10 | 0.12 |
| PFHxS | <0.1 | 0.016 |
| PFDA | <0.1 | 0.20 |
| PFUnDA | 0.20 | 0.097 |
| PFDoA | 0.12 | 0.15 |
| PFTrDA | <0.1 | 0.12 |
| PFTeDA | 0.22 | 0.14 |
| PFHpS | <0.1 | 0.013 |
1744717958
(1749675439)
| PFAS | Mei 2024 | Juni 2025 |
|---|---|---|
| Lab | Normec | Normec |
| EU normering | Boven | Onder |
| PFOS | 8.8 | 0.34 |
| PFOA | 0.58 | <0.1 |
| PFNA | 0.19 | <0.1 |
| PFHxS | 0.25 | <0.1 |
| PFDA | 0.28 | <0.1 |
| PFUnDA | 0.31 | <0.1 |
| PFDoA | 0.69 | <0.1 |
| PFTrDA | 0.90 | <0.1 |
| PFTeDA | 2.6 | <0.1 |
1721432864
(1749123061)
| PFAS | Juli 2024 | Mei 2025 |
|---|---|---|
| Lab | Normec | Normec |
| EU normering | Boven | Onder |
| PFOS | 4.1 | 0.50 |
| PFOA | 0.78 | 0.18 |
| PFNA | 0.74 | 0.15 |
| PFDA | 0.73 | 0.17 |
| PFUnDA | 0.73 | 0.11 |
| PFDoA | 2.6 | 0.22 |
| PFTrDA | 1.1 | 0.14 |
| PFTeDA | 2.0 | 0.26 |
1745518781
(1752066366)
| PFAS | April 2025 | Juli 2025 |
|---|---|---|
| Lab | Normec | Cotecna |
| Opmerking | 10 eieren | 1 ei |
| EU normering | Boven | Onder |
| PFOS | 1.6 | 0.21 |
| PFOA | 0.20 | <0.05 |
| PFNA | 0.19 | <0.05 |
Documenten
- Risk assessment of PFAS through consumption of home-produced eggs in the Netherlands (RIVM, 15/04/2025)
- Rapportage onderzoek PFAS in eieren en mogelijke bronnen (Arcadis, 12/09/2024)
- Advies van BuRO over PFAS in eieren van kippen van particulieren (NVWA, 13/03/2024)
- Prediction of perfluoroalkyl acids (PFAAs) in homegrown eggs: Insights into abiotic and biotic factors affecting bioavailability and derivation of potential remediation measures (Lasters et al, 02/11/2023)
- Home-produced eggs: An important human exposure pathway of perfluoroalkylated substances (PFAS) (Lasters et al, 05/11/2022)